ZUS po 9 latach stwierdził, że składki były nienależne z tytułu zatrudnienia na etacie.
Pani Jola od 2015 r. była zatrudniona w spółce jako prezes zarządu i główny analityk. Pracowała na podstawie umowy o pracę, otrzymywała wynagrodzenie, regularnie opłacała składki i przez lata była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych.
ZUS przez cały ten czas przyjmował składki, prowadził kontrole i nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń.
Dopiero w 2024 r. – po 9 latach – ZUS wydał decyzję, w której stwierdził, że Pani Jola nigdy nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy.
ZUS stwierdził, że łączenie funkcji prezesa zarządu z zatrudnieniem w spółce było „pozorne”, mimo że takie rozwiązania są powszechne, a przede wszystkim zgodne z prawem.
Decyzja ZUS i jej skutki
ZUS uznał, że od lipca 2015 r. Pani Jola nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
W praktyce oznacza to, że wszystkie odprowadzane przez 9 lat składki – zarówno te finansowane przez pracownicę, jak i przez pracodawcę – stały się „nienależne”.
Ich łączna wartość przekracza 100 000 zł.
ZUS nie tylko nie zwrócił tych pieniędzy, ale – powołując się na przepis art. 24 ust. 6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – uznał, że składki te uległy przedawnieniu i zostały zaliczone na przychód Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak doszło do tej sytuacji
W 2015 r. ZUS przeprowadził kontrolę w spółce, w której pracowała Pani Jola i potwierdził, że tytuł do ubezpieczenia istnieje.
Nie zgłaszał zastrzeżeń do treści umowy, charakteru pracy ani sposobu wykonywania obowiązków.
Kolejna kontrola – przeprowadzona dopiero w 2024 r. – przyniosła całkowicie odmienny wniosek.
ZUS uznał, że pełnienie funkcji prezesa i udziałowca w spółce „wyklucza podporządkowanie pracownicze”, choć przez 9 lat takie stanowisko nigdy nie zostało postawione.
W efekcie ZUS wydał decyzję sprzeczną z własną wcześniejszą praktyką i obowiązującymi zasadami stabilności prawa.
To nie wyjątek. Takie decyzje ZUS wydaje dziś wobec wielu z nas w całej Polsce. Mechanizm ten został wprost opisany w uzasadnieniu projektu ustawy (druk sejmowy nr 1188):
„Zmiana przepisów spowoduje ograniczenie do 5 lat (…) Po upływie tego terminu powstała nadpłata nie będzie podlegała zwrotowi, lecz zostanie zaliczona na przychody FUS.”
W praktyce oznacza to, że po pięciu latach ZUS może zatrzymać składki obywatela, nawet jeśli przez lata sam je przyjmował, a po kolejnych latach stwierdzić, że obywatel nigdy nie podlegał ubezpieczeniom.